Historie

Het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje.

Historie

De geschiedenis van het worstenbroodje is gekoppeld aan het karig bestaan van de
kleine boeren op de zandgrond in Noord-Brabant. Nog tot de jaren zestig van de
vorige eeuw slachtten veel boeren thuis een varken. Alles van het varken werd
gebruikt. Voor de Tweede Wereldoorlog hadden de boeren nog niet de beschikking
over een diepvries om het vlees in te bewaren. Op allerlei manieren werd het vlees
geconserveerd. De hammen werden gepekeld. Het vette gehakt bleef langer
houdbaar als het in een broodje werd gebakken. Een eeuw geleden deden veel
boeren dat nog thuis. Later werd het gehakt naar de bakker gebracht en had iedere
bakker zijn eigen worstenbroodjes. Zo kon men nog lang na de slacht van het
varkensvlees genieten. De worstenbroodjes werden zelfs als lokkertje gebruikt. In
Bavel, bij Breda, zette de Coöperatieve Stoomboterfabriek St. Brigida in 1906 onder
de uitnodiging van de algemene ledenvergadering: ‘Aanbieding van worstenbrood’.
Van de 150 leden ontbrak er slechts één, vermeldde het Rotterdams Nieuwsblad.

Worstenbrood om iets te vieren

Worstenbroodjes zijn in Brabant populair. Vroeger at men de broodjes niet zo vaak.
Het werd tot een aantal decennia terug alleen genuttigd als men iets bijzonders te
vieren had. De Brabanders grepen wel vaak de gelegenheid aan om iets te vieren.
Met Kerstmis stond het na de nachtmis in schalen dampend op tafel. Iedereen
genoot er intens van. Ook met Oud en Nieuw, carnaval, de kermis, Pasen en bij
vieringen van een Eerste Communie ontbrak het worstenbroodje niet. Nu is het al
jaren gebruikelijk dat na een bruiloft, bij een begrafenis of crematie een schaal
worstenbroodjes rond gaat. Ook in een broodtrommel voor school of werk ontbreekt
het worstenbroodje niet. Op muziekfestivals is er de worstenbroodtruck aanwezig.
Het broodje smaakt goed bij een glas bier of borrel, maak ook als ontbijt bij een kop
koffie is het heerlijk.

Verkrijgbaarheid

De broodjes zijn allang niet meer alleen te koop bij de bakker. Er is de afgelopen
jaren een mooie samenwerking ontstaan tussen de bakkers en slagers.
Tegenwoordig worden de broodjes veel in de supermarkt gekocht. Zelfs buiten
Noord-Brabant zijn ze soms verkrijgbaar. Voor sommige bakkers is het een
exportproduct. Het worstenbroodje heeft inmiddels heel wat varianten, een teken van
grote populariteit. Er circuleren recepten voor gluten- en lactosevrije broodjes en
zelfs vegetarische worstenbroodjes stijgen in populariteit. De stylist Roy Donders
heeft de Tilburgse bakker Ruud Smolders heel erg blij gemaakt door publiek te maken
dat hij helemaal weg is van diens worstenbroodje, een worstenbroodje met een
plakje katenspek, de zogenaamde ‘Roykes’.

Doorgeven van de traditie

De inschatting is dat er in Noord-Brabant per jaar ongeveer 25 miljoen
worstenbroodjes worden gegeten. Van oorsprong is het een armoedig broodje van
bloem, melk, boter, een beetje zout, basterdsuiker, ei en gist. Hier wordt een
gistdeeg van gemaakt. Als vulling wordt gehakt gebruikt. Van oorsprong
varkensgehakt met zout, peper, aroma en soms een beetje nootmuskaat.
Tegenwoordig wordt om gezondheidsredenen vaak gehakt van half varkens- en half
rundsvlees gebruikt. Maar een echte liefhebber houdt van een beetje vettig gehakt.
Het rundvlees maakt het gehakt droog. De belangstelling voor het vak van bakker is
steeds meer in trek. Het bakken van ambachtelijke en streekproducten is een hype.
Op vakscholen moeten leerlingen ook leren streekproducten te maken. In 2016 is de
Cultuur van het Brabants Worstenbroodje geplaatst op de Nationale Inventaris
Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Het is een vorm van erkenning en
bedoeld ter ondersteuning om de cultuur van het Brabants Worstenbroodje door te
geven naar de volgende generaties.

Wedstrijd

In 2018 gaat Omroep Brabant op zoek naar het Lekkerste Brabantse
Worstenbroodje. De wedstrijd wordt dan voor de tweeëntwintigste keer
georganiseerd in samenwerking met De Rooi Pannen uit Eindhoven, het Cingel
College in Breda, het Summa College, het Markland College, de Nederlandse Brood-
en banketbakkers Ondernemers Vereniging en Omroep Brabant. In de beginjaren
moesten de worstenbroodjes ingeleverd worden bij De Rosep en werden daar dan
gejureerd. Nu is het een wedstrijd voor de professionele bakker en slager, de
thuisbakker en leerlingen van VMBO en MBO scholen. De professionele bakker en
slager wordt een aantal keren bezocht door de Mysteryshopper. Dit maakt de strijd
nog spannender en eerlijker. Alle worstenbroodjes worden zorgvuldig beoordeeld op
uiterlijk aanzien van de bovenzijde, uiterlijk aanzien onderzijde, gehaktvulling, brood,
consistentie en beet en de algehele smaak. De beoordelingscommissie bestaat uit
een bakker, slager en kok. Ook de consumentenjury heeft een grote stem in het
kapittel. Voor de professionele bakker of slager heeft het winnen van de wedstrijd
grote gevolgen. Zijn bakkerij of slagerij kan meteen na het bekend worden van de
uitslag rekenen op een toeloop van klanten.

Bereidingswijze

Bij de bereiding komt het erop neer dat het lapje deeg om het rolletje gehakt
gevouwen wordt. Een origineel Brabants worstenbroodje is dicht. Dit is het grote
verschil met het saucijzenbroodje. Het saucijzenbroodje is gemaakt van bladerdeeg
en niet van deeg voor witbrood. Bij het worstenbroodje moet het deeg, net als bij een
loempiaatje, helemaal om het vlees heen gevouwen worden. Dat is belangrijk omdat
het vet uit het gehakt niet over de bakplaat mag lopen. Voor één broodje is ongeveer
veertig gram deeg en vijftig gram gehakt nodig. Het moet zo gebakken worden dat
het aan de buitenkant lekker knapperig is. Het beste kun je de broodjes warm eten.